معرفت اخلاقی

تکامل انسان ره آورد اراده‌ی خود اوست و انسان تنها از طریق افعال جوارحی و جوانحی خود می تواند استعدادهای نهفته اش را به فعلیت برساند. صدرالمتألهین بنیان گذار حکمت متعالیه، افزون بر نظریه پردازی درباره‌ی کمال نهایی انسان که آن را به «فنای فی الله»، یعنی تحصیل علم حضوری به خداوند متعال می داند، در مورد عوامل و موانع وصول به کمال نیز سخن گفته است. این نوشتار به بررسی عوامل مؤثر در کمال انسان از منظر ملاصدرا می پردازد؛ اما پیش از بیان این امور، به عنوان مقدمه، چهار مسئله دیگر را بررسی می کند که عبارت اند از: نحوه‌ی تأثیر عمل در وصول به کمال، لزوم اخلاص در اعمال، جایگاه و مراتب اعمال و لزوم استاد. عواملی که ملاصدرا در دستیابی به کمال نهایی انسان از آنها سخن گفته است عبارت اند از: تنبه، اراده، ریاضت های شرعی، علوم و معارف الهی، توجه به خداوند و قطع توجه از غیر، عشق و محبت الهی، ذکر و تفکر.