Pages:
87-102
Receive Date: 2025/10/18
Accept Date: 2025/10/18
Abstract:
While humans can attain proximity to God through reason and religious guidance, they are also capable of descending to animalistic or lower states. "Carnal desire" and "Satan" are the primary factors in this degradation. This study investigates whether carnal desire and Satan represent a single reality or two distinct entities. Through analysis of Quranic verses, the research demonstrates that they are separate yet share commonalities. Key shared features include their goal, opposition to humanity, gradual influence, greed for sin, and obstruction of virtuous acts. Their fundamental differences lie in their ontological nature (internal vs. external) and causal roles: carnal desire acts as the direct cause of human actions, while Satan’s influence is preparatory and indirect. The study concludes that by remembering God, humans can restrain carnal desire, thereby repelling Satan from the "sanctuary of the heart."
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :هوای نفس و شیطان از منظر قرآن (بررسی موردی بیان اشتراکات و افتراقات)
Abstract:
انسان گرچه با کمک عقل و راهنمایان دین میتواند به قرب الهی برسد، اما قابلیت تنزل به مرتبة حیوانیت و پایینتر از آن را نیز دارد. «هوای نفس» و «شیطان» مهمترین عوامل این تنزل هستند. پرسشی که در اینجا مطرح میشود این است که آیا هوای نفس و شیطان یک حقیقتاند یا دو واقعیت مستقل؟ تحقیق حاضر با روش «تحلیل آیات قرآن کریم» نشان میدهد که هوای نفس و شیطان دو واقعیت جداگانه بوده، دارای اشتراکات و افتراقاتی هستند. مهمترین اشتراک آنها در مواردی مانند هدف، دشمنی با انسان، حرکت گامبهگام، حرص و ولع نسبت به معاصی و جلوگیری از کارهای خیر است. در مقابل، تفاوت اساسی آنها در نوع وجود و درونی و بیرونی بودن است. همچنین از نظر علیت و تأثیرگذاری، هوای نفس بهمثابة فاعل قریب و مباشرِ افعال انسان، علت حقیقی شمرده میشود، درحالیکه تأثیر شیطان در حد علت اعدادی است. بر این اساس، هرگاه انسان شیطان را در حال طواف کعبة دل که حرم امن الهی است، ببیند، میتواند با یاد خدا هوای نفس را مهار کند تا شیطان نیز از او دور شود.
References:
- قرآن کریم.
- نهج البلاغه (1386). ترجمة محمد دشتی. قم: ناظرین.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۷). نفس مسوّله. پاسدار اسلام، ۲۰۳، ۶ـ۸.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۸). مبادی اخلاق در قرآن. قم: اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۱). تسنیم. قم: اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۷). تسنیم. قم: اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله، (۱۳۸۳). توحید در قرآن. قم: اسراء.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۳۸۸). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم.
- سعدی، مصلح بن عبدالله (۱۳۸۸). بوستان سعدی. تهران: فردوس.
- سعدیان، محسن (1386). هوای نفس: شیطان و پیروی از او. تهران: تام.
- سنایی غزنوی، مجدود بن آدم (۱۳۸۳). حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۸۴). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- طبرسی، فضل بن حسن (بیتا). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. لبنان: دار المعرفه.
- طوسی، محمد بن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- غلامی، مجید و دیگران (۱۴۰۰). راههای بینشی مقابله با هوای نفس از دیدگاه علامه مصباح یزدی. معرفت اخلاقی، 30(12)، 67ـ78.
- فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۸۸). شاهنامه. تهران: کتابسرای نیک.
- قمی، شیخ عباس (۱۳۹۱). مفاتیح الجنان. قم: سازمان اوقاف و امور خیریه.
- کیانی، زهرا و دیگران (۱۴۰۱). تحلیل ماهیت نفس از دیدگاه آیات قرآن کریم. پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، 38(4)، 1ـ16.
- مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۸۸). اخلاق در قرآن. تحقیق: محمدحسین اسکندری. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۹۰). سجادههای سلوک. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1386). پیام قرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- موسوی خمینی، سیدروحالله (۱۳۷۱). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- نجمدی، حسین و دیگران (۱۴۰۰). عوامل زمینهساز تسلط شیطان بر انسان؛ با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی. معرفت اخلاقی، 30(12)، 5ـ18.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Bozorgi, Abedin.(2025) Carnal Desire and Satan in the Quran: A Comparative Study of Commonalities and Differences. Ma`rifat-i Akhlaqi, 16(1), 87-102 https://doi.org/10.22034/marefateakhlagi.2025.5000755
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Abedin Bozorgi."Carnal Desire and Satan in the Quran: A Comparative Study of Commonalities and Differences". Ma`rifat-i Akhlaqi, 16, 1, 2025, 87-102
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Bozorgi, A.(2025) 'Carnal Desire and Satan in the Quran: A Comparative Study of Commonalities and Differences', Ma`rifat-i Akhlaqi, 16(1), pp. 87-102
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Bozorgi, A. Carnal Desire and Satan in the Quran: A Comparative Study of Commonalities and Differences. Ma`rifat-i Akhlaqi, 2025; 16(1): 87-102